Sunday, April 13, 2008

कवि अनिल

मित्रहो, कवि अनिल ह्यांच्या काही दशपदी माझ्याकडे आहेत. त्यातील काही पाठवतोय. त्यांची CD पण आहे. ती ऎकताना वेगळीच अनुभूती होते. मी माझ्या काही मित्रांना CD पाठवणार आहे gift म्हणून. ज्यांना वेगळी CD हवी आहे त्यांनी ह्या पत्त्यावर संपर्क करावा. अर्थात हा काही publicity stunt नाहीय. फ़क्त बर्याच वेळेस असं होतं की आपल्याला एखादी गोष्ट हवी असते पण कशी व कुठून घ्यावी हे माहीत नसते म्हणून ही सोय केली आहे.

सौ. आशावती देशपांडे, 88, west park road, Dhantoli Nagpur - 440012
एका CD ची किंमत आहे रुपये शंभर . पोस्टेज वेगळे. D.D. १०० रु.ची "सौ. आशावती देशपांडे " ह्या नावाने पाठविणे.
e-mail : deshpande.nagpur@gmail.com


तुझ्याविना

कितीक काळ हालला
असा - तुझ्याविना
कळे न श्वास चालला
कसा तुझ्याविना

दहिवरल्या प्रहरातून वाट
पाहते पहाट
बहर गळे दरवळला
कसा तुझ्याविना

लवथवत्या पानावर गहिवरते
भरदुपार
ज्वरभरला दिवस ढळे
कसा तुझ्याविना

तमामधुन सावकाश उजळे
आकाश निळे
चळे उदास चंद्रमा
कसा तुझ्याविना

तार्यांचा धरून भार रात्रिस
उरते न त्राण
स्मरणावर प्राण जळे
कसा तुझ्याविना


स्वप्नबीज

थोडी जाग थोडी नीज
अधांतरी स्वप्नांचे बीज
काही द्न्यात काही भ्रांत
किंचित व्याकुळ
किंचित शांत

थोडी बाहेर थोडी आत
किंचित पहाट किंचित रात
थोडी ऊब थोडे गार
केव्हा स्मित केव्हा सुस्कार
काही धीट काही भीत
थोडी हार थोडी जीत

अंमळ रुसवा अंमळ प्रीत
काही गुणगुण काही गीत
थोडी जाग थोडी नीज
अधांतरी स्वप्नांचे बीज

Friday, April 11, 2008

कवि अनिल

कवि अनिल

अचानक धनलाभ तसा कधीकधी अचानक celebrity लाभ होतो. मित्राच्या मुलीच्या लग्नाला जाण्याचा मुहूर्त साधला. सूरजकुंड्च्या आलीशान हॉटेल मध्ये रहाण्याची व्यवस्था. प्रशस्त रूम्स. रूम्सच्या मधोमध तळे त्याबाजूला पेंडॉल. रोषणाईची जय्यत तयारी एका बाजूला चालू. मला फ़िकीर मी कोणत्या रूममध्ये आणि माझ्याबरोबर कोणती व्यक्ती येणार? नागपूरच्या माझ्या मित्रांपैकी की कोणि अनोळखी? मग गप्पा कोणाबरोबर मारणार?
मित्राने सांगितले तू काळजी करू नको. आत्ता इकडे तिकडे फ़ीर. संध्याकाळी सांगतो कोण आहे तुझ्याबरोबर. दिवस फ़िरण्यात घालवला. थोडे trinkets घेतले. रात्रीच्या जेवणाआधी मेसेज मिळाला देशपांडे सर तुझ्याबरोबर आहेत. मी आनंदाने उडालोच. म्हणजे कवि"अनिलांचे" चिरंजीव? हो पण त्याचे काय? त्यांची identity तर department of architecture चे head ही होती. अतिशय प्रोफ़ेशनल approach. disciplined व्यक्ती. सगळ्यांना त्यांच्याबद्दल नितांत आदर. architecture चे subjects शिकवावे ते त्यांनीच. खूप काही बोलायचे मनात साठवून मध्यरात्री शिरलो function आटोपून रूममध्ये तर नशिबाने ते जागेच होते.

"सर, मी आज जरी प्रोफ़ेसर असलो तरी बहात्तर ते सत्त्याहत्तर तुम्हाला हेड म्हणून पाहीलेय. तुमच्याशी तेव्हापासूनच बोलायची ईच्छा होती पण शक्य झाले नाही. आज विचारायची ईच्छा आहे की मला तुम्ही कवि "अनिलांचे" चिरंजीव म्हणून सांगा की कवि अनिल केव्हा आणि कशा कविता लिहायचेत?"
"मला खरं तर हे आवडलं की तुम्ही ईतरांप्रमाणे हे नाही विचारले की मी का कवि नाही झालो. माझे बाबा सारखे फ़िरतीवर असायचे खास करून नागपूर ते दिल्ली या रूटवर. त्यांची फ़र्स्टक्लास कोचअमध्ये वरचा बर्थवरची जागा रिझर्व केलेली असायची. रात्री बसलेत बर्थवर की मग कविता लिहायला सुरूवात व्हायची. त्यांच्या बर्याचशा कविता ह्या वरच्या बर्थवरच्याच आहेत. पण success rate 50%. कारण अर्ध्या तरी वेळेस त्यांना ओळखणारा कोणि तरी भेटायचाच. मग कसल्या कविता अन कसलं काय. गप्पांमध्येच वेळ निघून जायचा. पण घरी आल्यावर माझी आई त्यांना विचारायची," किती कविता केल्यात?". मग केली असेल तर कवितावाचन व्हायचे. त्यात करेक्शन्स, मॉडिफ़िकेशन्स वगैरे सोपस्कार होऊन ती पूर्णत्वाला यायची. खासकरून दशपदी हा प्रकार त्यांनी ट्रेनमध्येच जास्तं लिहीला?"

"दशपदीची एखादी खास आठवण?"
"हो. त्यांची शेवटची दशपदी ही नेमकी नऊ ओळिंची होती. त्ती पूर्ण करण्यासाठी तमाम रसिकांना आवाहन केलं. खूप जणांनी response दिला. पण मनासारखी पूर्तता होत नव्हती. शेवटी मान्यवर विजया राजाध्यक्ष यांनी नोट केले की नऊ ओळींमधली शेवटची ओळ मुळी दहावी ओळ होती व नववी ओळ missing होती. त्यानंतर काम सोपे झाले. माझ्या वडिलांना दशपदीत शेवटची ओळ आधी लिहून मग नववी ओळ लिहायची सवय होती. "

"ते हातांनी लिहायचे की typewriter वर लिहायचे घरी?"
" हातांची व खास करून बोटांची एक गंमत आहे. आप्ल्या बोटांची टोके ही फ़ार sensitive असतात. डोक्याशी जर त्यांचे जमले तर बोटेच लिहीतात असे वाटते. पण त्यासाठी डोके, विचार व लेखणी ह्यांचे synchronization व्हायला हवे."
" हा त्याबद्दल परवाच्याच एका संगीत सरिता कार्यक्रमाची आठवन आली. त्यात एका संगीत तद्न्याने सांगितले की प्रथम आम्ही वाजवतो मग विचार करतो की काय वाजवतोय. मग आम्ही विचार करतो की काय वाजवायचे आहे आणि मग दुसर्या stage मध्ये त्याप्रमाणे वाजवतू. पण खरी कसोटी असते ती तिसर्या stage ची की तेव्हा आम्ही बोटांनी वाजवतो विचार आणि वाजवणे एक्साथ होतं. ती खरी परमानंदी टाळी!"

गप्पांमध्ये घड्याळ मध्यरात्रीचे किती वाजलेले दखवतंय इकडे दुर्लक्ष झाले आणि शेवटी एक CD gift मिळाली कवि अनिलांच्या दशपदींची !
सूरतला आल्यावर ऎकताना ब्रह्मानंदी टाळी लागली आणि अर्थापलीकडचे अर्थ एक एक करून पाझरू लागले. बोल होते :

कितीक काळ हालला असा तुझ्याविना
कळॆ न श्वास चालला तुझ्याविना

दुसरी दशपदी :

थोडी जाग थोडी नीज
अधांतरी स्वप्नांचे बीज

पंखी खुपसून चोच
एक पक्षी निजलेला

शिरा

नागपूरकडची एक (वेंधळी) देशस्थ फ़ॅमिली. स्थळ किचन. वेळ (नेहमीचीच) घाईची. दोन व्यक्तिंना तीन ठिकाणी जायचेय कारण एकाला उशिर झालाय नेहमीप्रमाणे.

" अरे देवा जाताना साखर खाऊन जा. समोरच्या डब्यात आहे वरच्या फ़ळीवर. खायचं नाव घेतलं आहे तर साखर तरी खाऊन जा,"
"कशाला नाट लावतेस. मला ब्रेडच हवी. ए सुमा, तो तवा काढ. मी वरनं तूप काढते ब्रेडसाठी."
" हे काय, तव्यावर ब्रेडऎवजी साखरेच्याजागी हे कसलं पीठ ओतलय? त्या धांदरट दिलप्याचाच काम असणार हे. "
" हे बघ ते जळतय पीठ का काय ते. आता ह्या दिलीपला फ़ोनवर आत्ताच बोलायचं काही अडलं होतं का? "
"आई, तूप वरून काढताना थोडं सांडल बघ. काही तव्यावर, काही जमीनीवर."
"थोडं काय गधडे, तो तवा भरला बघ तूपाने. आता काय करणार त्याचं?"
"ओत ते भाजलेलं पीठ ह्या परातीत."
"मी वेगळी काढून ठेवलेली पीठी साखर कोणि ढापली? ह्या परातीत ठेवली होती."
"हे त्या शालूचच डोकं असणार. पहायचं नाही काही नाही अन टाक म्हंटलं तर टाकायच परातीत. आता ती साखर विरघळली असणार त्या पीठात"
" अरे कोणितरी मीरी म्हणून वेलची कुटून ठेवलीय ह्या डबीत. हा बघ हा अजय खेळतोय त्या डबीशी मघापासून. दे रे ती डबी. काढलं बाई झाकण ह्या गुलामाने. अरे अरे काय करतोस हे. ती वेलची पूड फ़ेकली त्याने त्या पीठात."

" हे घर आहे की बाजार. ब्रेड दिसत नाहीय, तूप सांडलय, साखर लपलीय आणि आता वेलची पूडही नासवलीन. ओत हे सगळं त्या दिलप्याच्या घशात आणि जा म्हणाव interview ला."
"या अजयकडे बघ. तोंडात बोकणा भर्लेला दिसतोय कसलातरी. आणि हसतोय लबाड."
"आई, हा अजय बघ, तोंडात बोट नाही घालू देत मला काय खातोय ते काढायसाठी. हे बघ अजून एक लपका हाणला त्याने परातीतला."
" बघू मला त्याने काय खाल्लंय ते. नाहीतर पोट बिघडेल त्याचे. अरे वा!. हे तर फ़र्मासच झालय. उगाच नाही ह्या नखरेल कार्ट्याची खुषी दिसतेय ती. तू पण बघ एक घास खाऊन."
" आई ह्याला काय म्हणायच?"
" हा सगळ्यांच्या पोटात सहज शिरतो आणि आवडीने तेथे राहतो म्हणून ह्याचे नाव ठेवू या आपण "शिरा".

तर अशा रितीने देशस्थांनी शिर्याचा शोध लावला.
पण patent मात्र कोकणस्थांनी घेतले आणि धूम फ़ायदा केला देशाचा.
(सर्व देशस्थं आणि कोकणस्थांची क्षमा मागून. हो नाहीतर कोणी माझ्यावर दावा ठोकायचा.)