Wednesday, March 08, 2006

"किनारा - एक परीक्षण"

७८ साली "किनारा" पाहीला होत. त्यात "मांडू" दर्शन झाले. त्यानंतर तब्बल २६ वर्षांनी मांडू बघण्याचा योग याचिदेही याचिडोळा आला. साहजिकच, "किनारा" बघण्याचि ऊर्मी पुन्हा उसळून आली. नुकताच तोही मोका साधला. ह्या सगळ्यात विजय झाला तो कॉमेंटसचा! गुलझार, जीतु, हेमा, व धरम, ह्यांचि क्षमा मागून (त्यांना मराठी कळतं, व ते मला ओळखतात हे आपण धरून चालू) त्यांच्यावरच्या कॉमेंटस सादर करतोय. सुक्याबरोबर ओलंही जळतं ह्या न्यायाने ईतरांचाही त्यात समावेश करतोय. ( त्यांची वेगळी माफ़ी मगायची गरज नाही).
तमाम हिस्टरीच्या प्रोफ़ेसर्सचा तेव्हा किती हेवा वाटला होता. हेमा ज्या धरमच्या प्रेमात पडते तो चक्कं हिस्टरीचा प्रोफ़ेसर! जीतेंद्र हा आता मात्र हेमाचा धाकटा भाऊ दिसतो. संपूर्ण सिनेमात तो गुलझारला किंवा ऍक्टिंगला शोधतोय असंच वाटतं. गुलझारनेच केलेली जीतुबद्दलची कॉमेंट आधी देतो. "जीतेंद्र हा असा कलाकार(?) आहे जो रडला की पब्लिक हसते आणि तो हसला की जनता रडते. त्याची ही शोकांतिका असली तरी लोक जीतुला पहायला का येतात हे मलाच पडलेले कोडे आहे". जेव्हा अगतिक होवुन (दुःखं दाखविण्याच्या ऍक्टिंगपुढे हतबल होवुन) तो तोंड फ़िरवतो व पाठ दिसते तेव्हा ती पाठच रडतेय असेच वाटते. कोण म्हणतं जीतू ऍक्टिंगला पाठ दाखवतो? उलट ऍक्टिंगसाठीच तो पाठ दाखवतो.
निवडणूकीत आपण दोन खराब उमेदवरांमध्ये त्यातल्या त्यात जो कमी वाईट त्याला मत देतो. तसे धर्मेंद्र आणि जीतेंद्र मध्ये, धरम बाजी मारुन नेतो. अर्थात त्याला कारण हेमा! ती समोर असल्याने धरमला प्रेमात पडण्याची ऍक्टिंग करावीच लागली नाही. तो प्रेमात पडलाच होता.
तसा गीत गाया पथ्थरोंने मध्ये दगडांच्या मूर्ती जिवंतपणाच्या जास्तं जवळ होत्या (जीतूपेक्षा) ही मल्लीनाथी चित्रपती शांताराम ह्यांच्यावतीने करण्यास हरकत नाही. गब्बरच्या भाषेत म्हणायचे झाले तर,"जीतूके ऍक्टिंगसे तुम्हे सिर्फ़ एक ही चीज बचा सकती है और वो है सिर्फ़ 'वेरूळ की लेणी'"!जीतूची आत्ताची थोरवी काय सांगावी? मला तो एका ऍंगलमध्ये त्याच्या त्यावेळच्या वाढविलेल्या केसांमुळे, तो सुपीरियर धनराज पिल्ले वाटला. माझ्या मुलीला (वय वर्षे १५) तो थोडा थोडा गांगुलींच्या सौरवसारखा भासला तर आमच्या सौंना (वय वर्षे सांगत नाही) तो लक्ष्या बेर्डेच चकवून गेल्यासारखा वाटला.
हेमा ३० वर्षांपूर्वी सौंदर्याचा पुतळा होती. आमचा बंगलोरचा रिसर्च स्कॉलर मित्र, परतीच्या प्रवासात, अती मूसळधार पावसामुळे, विजयवाड्याजवळ ट्रेनमध्ये २४ तास अडकला होता. ते २४ तास त्याने कसे काढले माहीती आहे? निव्वळ समोरच्या मालगाडीवरच्या डब्यावर खडूने लिहीलेले होते,"हेमामालिनी दुनियाकी सबसे हसीन औरत है" ह्या एकमेव युनिवर्सल ट्रुथवर!ह्याच हेमाने आमच्या एका स्कॉलर प्रकाश बापटला कसे वेडे केले होते ते आय.आय.एस्सी बंगलोरची रूम नं. एच ५० च जाणे. आयडियल फ़्लुइड फ़्लो च्या पुस्तकाला तेव्हा खूपच डिमांड होती परिक्षेच्या काळात. बापटलाही ते पुस्तक हवे होते. रात्री तो ते पुस्तक घेवून गेला आणि सकाळी ठरल्याप्रमाणे परत करायला आला तो तणतणतच!
"पाटील, ह्या पुस्तकाला तू हे फ़िल्मफ़ेअरचे कव्हर का चढवले?".
"त्यात काय, हेमामालिनीचाच तर फ़ोटो आहे".
"अरे त्यानेच तर घात केला. हेमा माझा वीक पॉइंट आहे. रात्रभर मी पुस्तकच उघडू शकलो नाही. कव्हरवरच नजर खिळवून होतो. आता परिक्षेत काय लिहू?".
"हेऽऽमा!"
अजून काही मासलेवाइक नमूने आमच्या सिनीयर मित्रांचे."वो कौन थी" मधली साधना - स्लीवलेस घालावे ते साधनानेच!हे रिंकू उर्फ़ शर्मिलाच्या एका चाहत्याने ऎकले आणि तो विव्हळला,"का? ऍन ईव्हिनींग इन पॅरीस" मधल्या रातके हमसफ़र थकके घरको चले गाण्यात, बोटीतल्या शर्मीलाचा स्लीव्हलेस जास्तं चांगला होता."हे तर काहीच नाही, अंबाडा बघावा तर असली नकली मधल्या साधनाचाच, तेरा मेरा प्यार अमर ह्या गाण्याच्या वेळचा". पुन्हा तो साधना वीर खिंकाळला.एका वेळेस शंभर सामान्यजणीतून कोणीही मिळण्याची आशा नसलेला आमचा सदाबहार मजनू मित्र "मेरे मेहबूब" बघून करवादला होता,"आपल्याला तर बुवा मेरे मेहबूब्मे क्या नही" नाचणार्या दोघीजणीत कोणाला सिलेक्ट करावे ह्याचा प्रश्नच पडणार आहे.
अभिजात सौंदर्य म्हणजे जाडं, स्थूलत्वाकडे डोकावणारं, हे नंदा, मीनाकुमारी, हेमामालिनी, हे समीकरण "घर" मध्ये अचानकच "रेखा"ने तोडल्यावर ती खरोखरंच किती खूबसूरत आहे ह्यावरच कित्येकांनी तोंडसुख घेतले. जयाप्रदाने श्रीकांत नाहटाच्या प्रेमात स्वतःला पागल केले हे वाचून, आय.आय.टी.तला आमचा मल्लिकर्जुन, रूममधली जयाप्रदाची सर्वंच्या सर्व पोस्टर्स काढून २ दिवस खिन्नं बसला होता.
तीच ती कालची सुंदर वाटणारी हेमा आज तिचे कपाळच नव्हे तर भाग्य पण थोडे आत गेल्यासारखे वाटते. शरीर बोजड वाटते. तिच्याऎवजी राखी असती तर तिने भूमिकेला जास्तं न्याय दिला असता हेही चटका लवल्यासरखे तरळून जाते.
खरा हिरो, बघण्याचा, मांडू! ऎकण्याचा खरा हिरो, आर्डी बर्मन! आजही त्या गण्यात हरवून जातो. "नाम गुम जायेगा" ही पॉकेट मनी ची रक्कम खर्चं करून पार्टिंग गिफ़्ट म्हणून अशोक कुमार सिंगला दिलेली एल्पी रेकॉर्ड वाया गेलेली वाटत नाही. आणि ह्या सर्वं उण्यादुण्यावर पांघरूण पडतं.
गुलझार ऎवजी आमची सौ. जर डायरेक्टर असती शेवटच्या प्रसंगात, तर तिने म्हंटलं असतं, हेमाच्या आईच्या तोंडून, हेमाला, (वीमेन्स लीबच्या सर्वं कार्यकर्त्यांची क्षमा मागून)"अगं भवाने, आधीच त्या धर्मेद्रला खपवलंस, आणि त्यात आता डोळे घालवलेन! बरं तर बरं, तो जीतू आपणहून तुला पत्करायला तयार आहे. आणि तू, कलमूही, दिलजली, त्याला नाही म्हणून पर्तवून लावतेस? असेल रूप दिलं तुला, पण तुला "हो" तरी म्हणणार कोण? बराय आर्किटेक्ट आहे, दिवसभर पडून राहील ऑफ़िसमध्ये, घर ठेवेल सुबक,आणि वस्तू जागच्या जागी! तुला आंधळीला सगळं बरोबर सापडेल. चल मुकाट्याने "हो" म्हण आणि गाठ त्याला मंदिराच्या पायरान्वर आणि लाव लग्नं तो "रामदास" होण्या आधी. बाइ गं, बाइच्या जन्माला आलीस आणि असं भरलं ताट लाथाडून तरी कसं जाता येतं तुला?"
मग येइल गोड शेवट!
सिनेमाचा आणि परीक्षणाचा!
हेमंत पाटील - सुरत

Friday, March 03, 2006

सौंदर्य

सौंदर्य
ब्युटी किती प्रकारची असते?
सर्व सेलेब्रिटीजची क्षमा माहून ही लिस्ट सादर करतोय.
पार्श्वगायन सौंदर्य : सगळं सौंदर्य आवाजातच एकवटलेलं असतं. याला अपण नभोवाणी सौंदर्य पण म्हणू शकतो. कोणी याला डबिंग सौंदर्य पण म्हणतात. बाकी बोलण्याचि गरजच नाही.
ऐश्वर्या/ सुश्मीता सौंदर्य : निव्वळ सौंदर्य असे काहि जळकुकडे लोक म्हणतात. त्यांचे जळणे सौंदर्यासाठी नसते तर ते या सौंदर्यामुळे मिळण्यार्या बाकी फ़ॅसिलिटीज मुळे असते. सिनेमा, पैसा, प्रसिद्धी, ह्यामुळे ते जळतात. अशीच अमुचि बायको असती, आम्हीही त्यांचे नवरे झालो असतो, ह्या सुप्रसिद्ध ओळी त्याअंच्याच तोंदच्या बरं का!
सांपत्तिक सौंदर्य : कितीही ढालगज असेल मुलगी तरी तिच्या वडिलांच्या बॅंक बॅलन्सकडे बघून आणि रिअल ईस्टेट्च्या गूंतवणूकीमुळे तीच मुलगी सुंदर भासते.
तारुण्याचे सौंदर्य : एका विशीतल्या मुलीला त्रेंडी कपडे घाला, ब्युटी पार्लर मधून सजवून आणा किंवा सिल्कच्या साडीत मिरवा, सर्वांनाच ती सुंदर दिसेल.
शेजारचे सौंदर्य : रोज रोज बघितल्यामुळे, तेही वयात येत असतांना, किंवा त्यानंतर लगेच, ती मुलगी सुंदर जाणवते.
गध्धेपंचविशी सौंदर्य : उजाड विराण वाळवंटात, जेथे ज्याला जी कुणी तहनलेल्याला पाणी प्यायला देणार ती त्याला सुंदर वाटणारच!
प्रोफ़ेशनल सौंदर्य : डॉक्टर-नर्स, टिचर-स्डुडंट, साहेब-सेक्रेटरी, हे ह्या कॅटॅगरीत मोडतात. कधी कधी ह्यात डॉक्टर-डॉक्टर, टिचर-टिचर, असाही विरळ योग बघायला मिळतो.
ट्रॅव्हल सौंदर्य : दहा-पंधरा दिवस ट्रिप मध्ये बाहेरच्या स्रुष्टीसौंदर्यापेक्षा बस, कोच किंवा व्हेसल मधलेच सौंदर्यच जेव्हा जास्तं आवडतं.
घ्रेलू सौंदर्य : साध्या घरच्या साडीत, रोजच्या कॉन्फ़ीडंट अवतारात, एका हास्याने व एका छोट्याशा दिलेल्या दादेने दिसणारे सौंदर्य!
ईंजिनीअरींग सौंदर्य : आय आय टीअन्स ह्याल नॉन-मेल सौंदर्य असे कुजकेपणाने म्हणतात.
सकाळचे सौंदर्य : जॉगिंग किंवा मॉर्निंग वॉकला हल्ली हल्लीच सूरतला दिसायला लगलेय.
खरे सौंदर्य : आमच्या एका चुलत मित्राने(मित्राचा मित्र) सांगितले होते की मुलगी बघायची तर ती सकाळी उठल्याबरोबर, बिना मेक-अप मध्ये, पहावी. जर ती तेव्हा सुंदर दिसली तरच ती खरी सुंदर! (शहाण्यांनी ह्या वाटेला जाऊ नये हा मित्रत्वाचा सल्ला!)
ग्रुहीणी सौंदर्य : जेव्हा आपली स्वतःची बायको जेवायला चवीष्टं, पोटभर आणि प्रेमाने देते तेव्हा ती फ़ारच सुंदर दिसते. (जगातल्या तमाम ऐश्वर्या, सुष्मिता तिच्यापुढे फ़िक्या पडतात.)
हेमंत पटील - सूरत

Thursday, March 02, 2006

भूत!
भूत म्हंटल्याबरोबर आप्ल्यासमोर एक भिववून टाकणारी आक्रुती ऊभी राहते. भूत हे नेहमीच मानगुटीवरच बसतं. ते रत्रीच निर्जन स्थळी एकट्या दुकट्याला पकडून जखडतं हेही लहान्पणापसून आपल्या मनात ठसलेलं आहे.
खरं तर मेलेल्या माणसांच्या भूतांपेक्षा जिवंत माणसंच खर्या भूतांसारखि असतात. प्रत्येकजण भूत बनून कोणत्या ना कोणत्या आयडियाच्या मानगुटीवर बसलेली असतात.
शास्त्रज्ञ शोधाच्या मानगुटीवर पक्की बसलेली असतात. तीही वर्षानुवर्षे. आयडिया मेली तरी ते तीची मानगूट सोडत नाहीत. घरादाराचे वाटोळे झाले तरी त्यांना त्याची पर्वा नसते.
प्रोफ़ेसर आणि शिक्षक मंडळी विद्यार्थ्यांच्या मानगुटीवरच बसलेली असतात. एक्दा त्यांच्या डोक्यात सबजेक्ट्चे भूत शिरले आणि शिस्तीचा बडगा मिळाल की ते ऊंच ऊंच झोके घेत सर्वांना घाबरवून टाकतात.
लहान मुलांच्या आयांना हे मूल कधी मोठे होणार ह्या वेडाच्या मानगुटीवर, तरुण मुले मुली, कधी आपले लग्नं होईल ह्या (भूताच्या) आशेवर स्वार असतात. किशोरवयीन मुले फ़ॅंटसीच्या आधीन, लेखक मन्डळी वाचकांवर, कवी श्रोत्यांवर, प्रकाशक लेखकांवर, ऊमेदवार व्होटर्सवर, भूतांसारखीच ठाण मांडून बसलेली असतात.
स्कॉलर मुले पहिल्या नंबर्वर, आईबाप पर्सेंट्वर, नवीन जॉईन झलेला प्रमोशन्वर, भक्त पुजार्यांवर, पुजारी देवांवर, व्यापारी मालावर, ही लीस्ट वाढतंच जातेय.
ह्या सर्वांवर कडी करतो तो कंजूष माणूस! तो जेव्हा पैशांच मानगुटीवर बसतो तेव्हा त्या भूतामुळे आपले नकोसे होतात, नकोसे नाहीसे होतात, नाहीसे झलेले तळतळाटाच्या मानेवर बसून फ़िरतात.
देणेकर्याचे भूत जेव्हा घेणेकर्याच्या मानेवर बसतं तेव्हाची त्याची अवस्था त्यालाच माहीत.
आताच्या यूथ मध्ये जो तो आयकॉन व्हायच्या मागे आहे. कोणाला शाहरुखखान व्हायचेय, कोणाला ऐश्वर्या, तर कोणाला सचिनभुताने पछाडलेले असते. त्यात भर घातली इंडियन आयडॉल, पैचान कौन, ह्या नव्या भूतांनी. आता उत्तरोत्तर ही भुते वढतच जाणार, पिंपळ, वड, मान, दिवस, रात्र, काम धाम, हे सर्व चढत्या क्रमाने तुमची आमची मान पकडणार!
जगातले तमाम ड्रॅक्युला, बीस साल बाद, लेकिन, नारायण धारप, अशोक समर्थ, रामसे ब्रदर्स, सर्वांनी आत रिटायर व्हावे. आता तुमचा आमचा भुताचा समन्ध. आपण सारे भूतभाउ. आपण सारे वीरुन जाउ.
पण आयडियाज अजून लोंबकळत्च राहतील कुणाच्यातरी मान्गुटीवर बसायला!
हेमंत पाटील - सुरत
कुणी निंदा कुणी वंदा
खाण्याचा हा अपुला धंदा
उठताच चहा घशात घातला
मस्का टोस्ट तोंडात शिरला
नऊ वाजता खमंग वास नाकात शिरला
कांद्यापोह्यांसोबत चहा पोटात जाऊन बसला
भूक लगण्याचि वाट कशाला
घड्याळाचा काटा बारावर सरकला
पोटात एक खड्डा खणला
चपातीभाजीचा ऎवज ऒतला
नावाला आमटीभात, चवीला गोड भात
शेवटी दहीभात, सर्वकाही आत टाक
दुपारची वामकुक्षी मनाला आणते ऊभारी
तळलेली भजी जिभेला आवडतात भारी
जरा फिरायला जावे तेवधाच व्यायाम होतो
पाणीपुरी घ्यावी जठराग्नी फुलतो
थोडा टीव्ही पहावा, काही पेपर चाळावा
झाला नाही का स्वयंपाक म्हणुन ऒरडा करावा
रात्री तरी नीट चौरस आहार घ्यावा

त्यावर विडा मुखात कोंबावा
दिवस कसातरी निभला
पोटाला आधार की हो मिळाला

हेमंत पाटील
Wednesday, March 01, 2006 5:36:33 PM
कधीतरी काहीतरी
माणूस जन्मतो तेव्हा तो कुणीच नसतो. माणूस जातो तेव्हा तो कुणीतरी असतो. हा जो "तरी" आहे तोच महत्वाचा आहे. अरे काहीतरी करा रे असे आजोबा सारखे ओरडायचे काकांना. कारण त्यांनी कुणीतरी व्हावं अशी त्यांची ईच्छा. माणसाने सतत काहीतरी केलं पाहीजे तरच तो कुणीतरी बनेल. अरे कसातरी अभ्यास करु नका नाहीतर काहीतरीच व्हाल हे सर्व सांगायचे. कसातरी जगु नको कोणीतरी होऊन जग. पण हे कसं जमायच? काहीतरी करताना कसंतरी होतं आणि पुढे मातेरं होतं. स्वयंपाक कसातरी केला तर चालतो पण चव चांगलीच असते, "काहीतरीच" नसते. डॉक्टर काहीतरी करा पण माझ्या मुलाला वाच्ग्वा, एक बाप म्हणतो. डॉक्टर मनात म्हणतात,मी त्याला कसातरी वाचवला हे कुठे तुला माहीत आहे. ह्या कसंतरी, कुणीतरी, काहीतरी वरंच सर्व जग चालले आहे. कुणी कसंतरी वागलं तरी वरती "तो" कुणीतरी आहे ना, तो बघून घेईल. "कुणीतरी काही मदत करा रे", भिकारी म्हणतो. तो भिकारीच असतो म्हणून कसातरी राहतो, कुठेतरी झोपतो. पण तो कुणी "रामन राघव" त्याचा खून करतो, तेव्हा तो कुणीतरी बनतो, ज्याचा एक दिवस पेपरमध्ये फोटो येतो. कुणीतरी माझ्याकदे पाहील म्हणून स्त्री नट्टापट्टा करते. कुणीतरी माझे कौतुक करेल म्हणून मूल आजूबाजूला बघते. कुणीतरी माझा सांभाळ करेल म्हणून आईवडिल मुलांकडे बघतात. कुणीतरी चांगलं म्हणेल म्हणून सर्व झटत असतात. तसं करताना काहीतरी वाईट होऊ नये म्हणून बायाबापड्या प्रार्थना करतात. माझ्या डोळ्यात काहीतरी गेलं, ह्यांनी बाजारातून काहीतरीच आणलं, ह्यांचे मित्रं कसलेतरीच आहेत, पोटात कसंतरीच झालं, पेपर कसातरीच गेला, रिझल्ट कसातरीच लागला, गाणं कसंतरीच झालंय, बक्षिस काहीतरीच दिलं, फ़ोटोत कसातरीच आलोय. काहीतरी लिहायला बसलो, तेव्हा "कवडसा"त कसंतरी आणू नका, आणि कुणीतरी चांगलं म्हणेल असं लिहा, असा आदेश "कुणीतरी" दिला. आता तुम्हीतरी चांगलं म्हणा नाहीतर माझा चेहरा कसातरीच होईल.
हेमंत पाटील७ जानेवारी २००६

स्पंज

किती वाजता तू ऊठतोस सकाळी?
साडेसहाला. सातनंतर मी लोळूच शकत नाही.
(हे ह्याने आईकडून ऊचललेय. मालूताईंना आजार्पणाशिवाय कोणी सहानंतर अंथरूणात पाहीले नाही.)
मग अंघोळ लवकरच होत असेल?
अर्थात! आठच्या आत टॉवेल बाल्कनीत वाळत टांगलेला दिसेल.
(हे वडिलांकडून. कुणी नातेवाईक कुजबुजतो. ह्याचे वडिल अंघोळ करून आठला लायब्ररीत हजर! प्रत्येक पेपर आणि मॅगझिन वाचणारच.)
आता कसे काय रूटीन?
सकाळी पहिला चहा मीच बनवितो ग्रुहस्थाश्रमाला सुरवात केल्यापसून.
(बायकोने शिस्तीत ठेवलेय. एक कूजकट कॉमेंट!)
पण तुझे कपडे, मॅचिंग नेहमीच डोळ्यात भरतंय त्यानंतर.
(हीही सौंची क्रुपा.-अस्मादिक! फ़ूल स्लीव्हचाच शर्ट, तोही ईन करून, शूज कंपलसरी, डाय केसाला महीन्यातून, बेल्ट महागाचा, लग्नंसमारंभाला ठेवणीतले कपडे, वगैरे वगैरे!)
हल्ली तुझी नवीन गाण्यांवरती व सिनेमांवरही कमांड दिसतेय. नाही तू नवीन गाणी गुणगुणतांना दिसतोय.
(thanks to my teen-aged daughter who bombards me with all the trendy songs!)
बाकी शाळेत काय किंवा कॉलेज काय तू नेहमीच सिन्सिअर.
(आजीची शिकवण. आजोबा यायच्या आत सगळं तयार हवं.)
आजार्पणात सर्व काळजी घेतोस ईतरांची आणि मुख्य म्हणजे स्वतः आजारी पडत नाहीस हे काय कमी आहे?
(हा नोकरीचा परिणाम. प्रोफ़ेसरकीमुळे पाहिजे त्या वेळेस ईमर्जंन्सीच्या नावाखाली पळ काढता येतो आणि व्यायाम रूटीन नीट ठेवण्यास कॉलेजचे टाईमटेबल धाऊन येते.)
शिकवण्याचि स्टाईल बरोबर
(कारण कसे शिकवायला नको ते शाळा, कॉलेज मधे बहूतेक शिक्षकांनी दाखवून दिले होतेच. एकदा वाईट शिकवायचे नाही हे कळले की मग चांगले शिकवीण्याशिवाय दूसरा पर्यायच नसतो.)
आता हे सगळंच जर बाहेरून आलेलं, मझ्यात ईतरांच्या क्रुपेने रुजलेलं तर मग माझं स्वतःचं काय?कंटाळाच फ़क्तं माझा?
आंधळा विश्वास ठेवणं, चक्रात जूंपून घेणं, झापडं लावून काम कर्णं, ह्यात हरवलाय तो कोण?
मझा मी कोण?
एक मुलगा, एक नातु, एक नवरा, एक बाप, एक प्रोफ़ेसर, हे सर्व मायनस केलं तर उरतो तो मी काय आणि कसा असेन?
कुठे आणि कसा भेटेन मी त्याला?
की मी एक सछ्छिद्र स्पंज?
ज्यात कोणीही पाणी भरावं आणि दाबून ते केव्हाही काढून घ्यावं?
हेमंत पाटील - सूर